September. Nazomer of najaar? De R was weer in de maand. De blaadjes dwarrelen weer naar beneden. Op 6 september haalden we de eerste zakken met bladeren uit onze tuin. Blad van de lindeboom. Prima geschikt voor bladcompost. We harken en vegen alles bij elkaar. En eind van de middag ligt er gewoon weer een nieuwe voorraad. De meteorologische herfst is begonnen.
Het weer
De nacht van 1 september begon hier in Elders meteen met 9 millimeter regen. Meer dan een derde van de hele augustusmaand, in één nacht! En twee dagen later viel er tijdens een mini wolkbreuk-annex-onweer in een kwartiertje tijd nog eens 7 millimeter. En op 9 september viel er nog eens 55 millimeter op één dag. Meer dan in de voorgaande twee maanden bij elkaar, en toen was september nog niet eens voor een derde deel voorbij. We hebben deze maand een stukje van het neerslagtekort weggewerkt hier in Elders.
En meer regen betekende ook beduidend minder zonuren. Sowieso is de zonkracht al een stuk minder dan in juni, we zijn al meer dan halverwege tussen de zomerwende en de winterwende. In totaal wekten we tot en met 29 september 497 kWh op met onze zonnepanelen. Daarmee staat september 2025 op de laatste plaats van septembermaanden sinds 2020. Als vandaag nog minimaal 8 kWh oplevert dan kan het nog stijgen naar de een-na-laatste plaats. Een slechte september na een prachtig voorjaar en een mooie zomer.
Oogst
Ook in september liepen we nog regelmatig de moestuin in voor een krop sla, een stronk broccoli, of een paar tomaten. Vers uit de kas of van ons land naar de eettafel. Dat zal de komende periode minder worden, en dat ga ik missen. Tegelijkertijd is het een motivatie om volgend jaar een nog diverser en langer durend tuinseizoen te creëren. Ik heb iets te doen deze winter…
Verder hebben we de perenoogst binnengehaald. Minder uitbundig dan vorig jaar, maar nog steeds zeer welkom.
Medio september leverden ook de tweede lichting tuinbonen hun eerste oogst. Die zijn – hup – door de snijbonenmolen gehaald en de diepvries ingegaan. Ik verwacht ook de komende maand nog te kunnen oogsten van deze planten.
En ook de flespompoenen waren klaar voor de oogst. De foto laat slechts de eerste oogst zien. Uiteindelijk kwam er nog zo’n lading vanaf. Pompoensoep zullen we deze winter niet tekort komen.
Wij versus de hoornaars
Onze buren hebben een nest Europese hoornaars onder hun dakpannen zitten. En dat had onverwachte consequenties voor onze oogst. Eind augustus zagen we dat de hoornaars grote belangstelling hadden voor onze druiven. En in september kwam er een luchtbrug op gang tussen het nest en onze druivenstruik. Een gestage stroom hoornaars vloog naar onze druivenstruik, beet een druif open, en vrat die vakkundig leeg. Het maakte oogsten een uitdaging. Uiteindelijk hebben we de druiven maar gedeeld met de hoornaars, in ruil voor onze rust….
Kas
Zondag 7 september oogstte ik de laatste vleestomaten en de laatste komkommers. Daarna heb ik de planten geruimd. En twee weken later waren de trostomaatjes ook klaar.
Het is vreemd, zo’n kas waar je weer doorheen kunt kijken na een maandenlange groene jungle. Gelukkig hangen er nog grote aantallen pepertjes te rijpen aan de peperplanten. En staat er nog kropsla. De eerste lichting rucola heb ik inmiddels ook gezaaid.
Nu project 2025 zo voorspoedig verlopen is, en ook de restauratie van onze luiken in een soort productiestraat verloopt, is er nog tijd om een volgend tuinproject aan te pakken.
Voor mijn kas bevindt zich een woest begroeid stuk tuin. Hoge struiken, veel klimop. Duidelijk jarenlang genegeerd. Ik zie het als een mooie potentiële uitbreiding van mijn moestuin.
Dus kochten we onlangs een nieuwe gadget. En ging ik afgelopen weekend even helemaal los. The Elders Chainsaw Massacre Part 1. Met de hulp van de gadget was het een makkie. En een half uurtje later stond ik de vrije ruimte te bewonderen. Speciaal voor jullie een Before (van vorig jaar) en een After.
Nu is er alleen nog één vraag die me bezighoudt. Want ik ben niet alleen in deze woestenij… Wie woont hier?
Augustus. De oogstmaand. En er is inderdaad geen fijner gevoel dan de moestuin in lopen, plukken / afsnijden wat rijp is, en het vervolgens bereiden en (binnen een uur na de oogst) opeten. We deden het regelmatig deze maand. Met broccoli, met snijbonen, met bosui, met tomaten, met komkommers, met courgettes.
En tegelijk is augustus ook de maand waarin je het einde van de zomer voelt naderen. Langere en koelere nachten. Ochtendmist. Het stemt ons soms een beetje melancholisch. Voor mijn gevoel is de zomer pas net begonnen, en ik geniet er met volle teugen van. Vorige week zag ik ’s ochtends een grote groep ooievaars staan op een akker dicht bij ons huis. Het waren er tientallen, in een grote cirkel bij elkaar. In mijn gedachten stonden ze te vergaderen over de beste vertrektijd en vliegroute naar hun overwinteringsplek, en over de volgorde van vliegen in V-formatie (‘ik wil niet direct achter Harrie, want die laat altijd zoveel winden tijdens het vliegen…’). Het hoort bij het einde van een mooie zomer.
Het weer
Augustus kende een wisselvallige eerste week. Met als belangrijkste voordeel dat er even genoeg regen viel voor de tuin en de regentonnen. Had de grondwaterpomp ook even een weekje rust… Maar vanaf het weekend van 9 en 10 augustus moest de pomp toch weer aan de bak. De moestuin moest gesproeid, en de regentonnen moesten dringend bijgevuld worden. Pas eind augustus viel er weer een paar millimeter regen. Het mocht geen naam hebben, het was een druppel op een misschien niet gloeiende maar wel gortdroge plaat.
Op 5 augustus kondigde Don van Rural Revolution de herfst aan. Calling Fall. En later die week merkten wij ook de eerste voortekenen dat de zomer echt een heel eind op weg is. De eerste ochtendmist.
Tenzij er vandaag nog een stevige regenbui valt, komen we in augustus hier in Elders uit op niet meer dan 25 millimeter regen. De zonuren waren OK, in totaal wekten we tot en met 30 augustus 779 kWh energie op. Daarmee staat augustus 2025 op de 2e plaats van augustus in Elders sinds de zonnepanelen hier in 2020 werden neergelegd. Gegeven de weersverwachting voor vandaag zullen we de nummer 1, het jaar 2022 met 868 kWh, wel niet meer inhalen.
Bamboe en zevenblad
Op 9 augustus vond Vriendin een enkel staakje bamboe in het perk waar de bamboe-ellende ooit begon. En een dag later, op 10 augustus, groef ik een grote staak uit het grasveld, op zo’n zeven meter afstand van de oorsprong. En een paar uur later nog twee staken een paar meter verderop. En daarmee ook nog weer een halve meter wortelstaak. En op 12 augustus nog eentje, een halve meter verderop. En die stond er daags ervoor echt nog niet. Soms krijg ik het gevoel dat deze dingen in een kwartier hun antenne uit de grond steken, twintig centimeter of meer.
Afgelopen dagen vond ik er ook nog eentje. Die had zich op het verwilderende grasveld verschanst tussen lange gras-aren en paardenbloemen, en had op die wijze geprobeerd om aan mijn aandacht te ontsnappen. Haaa! Scheer je weg, schavuit! Rekel! Gelukkig bleef het hierbij. Je hoort mij niet zeggen dat het probleem helemaal weg is, maar het is vooralsnog ‘beheersbaar’.
Ook is er positief nieuws over Project 2025. Het hele zevenbladperk is afgegraven en ontdaan van alle ‘ongerechtigheden’ die we konden vinden. Ook het achterliggende grindpad is gezeefd. op sommige plekken was het meer een zandpad dan een grindpad. Dat leverde ook nog een aantal kilo’s zand op en de nodige onkruidwortels. We laten het perk nu in elk geval braak liggen tot aan het voorjaar, en houden goed in de gaten of er nog iets z’n kopje boven de vers gezeefde grond durft te steken, en wat dat dan zou zijn…
Oogsten
Deze maand kwamen we in het stadium dat er niet meer tegen de oogst op te eten viel. Dus hebben we de diepvries in de schuur aangezet en zijn we dingen in gaan vriezen.
Inmiddels ligt er ruim 10 kilo tomaten in de vriezer, in stukken in zakjes van 500 gram. Ook een paar kilo gele courgette (in plakken) en snijbonen. Met name de snijbonen zullen hopelijk in september en oktober nog aangevuld worden, als onze ’tweede lichting’ snijbonen gaat produceren.
Een gemiddelde week in augustus
Medio augustus zijn de stoksnijbonen van de eerste lichting uit de tuin verwijderd, ze waren klaar en leverden geen nieuwe bonen meer. Ook de cannelinobonen heb ik weggehaald. De slakken hebben er helaas meer van gegeten dan wij.
Afgelopen maand hebben we wel regelmatig bosui uit onze eigen tuin gehaald, om te verwerken in allerlei gerechten. Ze smaken geweldig, wat een pit in zo’n klein uitje!
Op zaterdag 9 augustus kon ik de eerste rode peper van mijn peperplantjes afsnijden. Die zag er prachtig uit. En smaakte ook prima. Mijn pepers zijn dit jaar van een iets pittiger soort dan vorig jaar. Ik kan dus maar beter leren om niet meer in mijn ogen te wrijven nadat ik een pepertje gesneden heb… Inmiddels is er een gestage stroom pepers op gang gekomen, en er zijn er nog tientallen in aantocht. Het wordt een pittige winter, dat is zeker.
Ook staan er nog 10 kroppen sla in diverse groeistadia in de kas. Verse aanvoer is voorlopig nog verzekerd. Gisterenavond aten we nog verse sla, in minder dan een uurtje van de kas naar onze tafel.
Het hoogtepunt van de augustusmaand was de lekkerste Gazpacho die ik ooit gegeten heb. Bereid door Vriendin, uiteraard. Met tomaten uit eigen kas, komkommer uit eigen kas, en een rode peper uit eigen kas. We hadden ook nog bosui uit eigen tuin kunnen gebruiken. En het enige hoofdingrediënt dat we nog niet zelf kweken is knoflook. Staat wel op mijn verlanglijst, we zijn grootverbruiker.
Groeien
Mijn tweede lichting snijbonen groeide voorspoedig in augustus. Ik verloor ongeveer een derde van mijn plantjes aan de slakken, maar er zal genoeg voor ons overblijven.
Ook de flespompoenen gaan goed. De twee pompoenplanten hebben zo ongeveer de halve moestuin overgenomen. Ik verwacht nog steeds een stuk of 20 flespompoenen te kunnen gaan oogsten. De uien en prei groeien ook voorspoedig.
Onze peren en druiven zijn ook vrijwel klaar om te oogsten. Dat is echt wel een maandje eerder dan vorig jaar.
Kas
Helaas zijn mijn tomatenplanten de afgelopen weken getroffen door zware meeldauw. Ik was er te laat bij met het wegknippen van getroffen blad en besproeien met een mengsel van melk en water. Maar omdat mijn vleestomaten de vruchten al gevormd hebben, en al geen nieuwe bloempjes meer maakten, is dat niet zo erg. Eén plant is inmiddels geruimd, de rest ruim ik zodra de tomaten geoogst zijn. Mijn Myriam cherrytomaat lijkt gelukkig resistent te zijn, daar halen we nog tientallen tomaatjes af.
De meeldauw heeft waarschijnlijk een kans gekregen doordat ik de planten te dicht heb laten groeien. Teveel takken, in de jacht naar zoveel mogelijk oogst. Een wijze les voor de komende jaren.
Aan mijn twee peperplanten hangen letterlijk nog meer dan honderd pepers. En de komkommers lopen nu echt op hun eind. Ik ben van plan om volgend jaar zowel binnen als buiten komkommers te gaan telen, om het seizoen te verlengen.
Druiven
Ook een project dat ik deze maand uitgevoerd heb, met dank aan de driedaagse werkweek. Ik heb een pergola gebouwd voor onze druivenstruiken. Die is nog niet helemaal af, er komt nog een vijfde boog aan het einde. Maar daarvoor moeten we eerst de jungle op de achtergrond van deze foto aanpakken. Eén van de redenen waarom we deze gadget aangeschaft hebben.
En zo krijgt een loos stukje tuin een functie. Stapsgewijs steeds meer ons paradijs, met elke zandkorrel die we aanraken.
Vooruitblik
De septembermaand zal beginnen met de oogst van de druiven en peren. In september verwacht ik verder grote aantallen rode pepers te oogsten, en hopelijk ook snijbonen van onze tweede lichting. Verder groeit de kropsla nog voorspoedig door.
Het zal de afronding worden van mijn eerste volledige moestuinjaar in Elders. Blijdschap en melancholie strijden met elkaar. Dat er nog vele mooie moestuinjaren mogen volgen!
Juli. De maand waarin alles gestaag doorgroeit en het nodige onderhoud vraagt. Maar toch is het minder intens dan de drukke mei- en juni-maand. Juli was ook de maand waarin mijn driedaagse werkweek begon. En ik dus vier dagen per week had voor huis en tuin. Ik heb het lekker rustig aan gedaan, maar ben toch een stuk verder gekomen met het restaureren van de luiken voor onze ramen. Ook ben ik begonnen aan een pergola voor mijn druivenstruiken.
Het weer
Juli begon tropisch. Temperaturen ruim boven de 30 graden Celsius. Bijna 40 zelfs. Volgens ons regionale weerstationnetje werd het lokale weerrecord nét niet gebroken. Maar heet was het. We hadden in het weekend alle luiken aan de zonzijde van het huis al gesloten, en dat (in combinatie met onze witte en dus reflecterende buitenmuren) zorgde ervoor dat het binnen goed uit te houden was. Voor woensdag 2 juli werd er noodweer, hagelstenen van meer dan 3 centimeter, 100 millimeter regen, rukwinden, en meer van dat soort ongein voorspeld. Code oranje voor de extreme hitte ging naadloos over in code oranje voor noodweer. Uiteindelijk bleef het hier bij een paar malse regenbuien met wat onweer. In totaal 8 millimeter regen. Genoeg voor de regentonnen en genoeg voor de tuin, waar ik zondag 29 juni in de avond nog vier uur lang had staan sproeien.
Het weerbeeld bleef wisselend in de maand, maar de droogte was lang een constante. Op de 20e stond de totale regenteller hier op ongeveer 13 millimeter. Op de 29e ’s ochtends was het iets meer dan 30 millimeter. En toen viel er 15 millimeter in een half uurtje, en kwamen we uit op iets meer dan 45 millimeter. Op de 31e werd er nog eens 15 millimeter aan toegevoegd. Het scheelde een paar keer de moestuin water geven…
Gevederde vriendjes
In de zomer voeren we de tuinvogels niet bij. Wel hebben we een vogelbadje en drinkschaal. Die houden we goed gevuld en ze worden druk bezocht. Vanaf medio juli doken er weer meer koolmezen en pimpelmezen op in onze tuin. Die hadden we niet meer gezien sinds de nestjes waren uitgevlogen.
Onze tuin is een stuk veiliger geworden voor de gevederde vrienden. De kat van de overburen, die we vrijwel dagelijks door de tuin zagen sluipen, is onlangs overleden.
Mus. Daar hebben we er veel van…
Bamboe-update
Tsja, moet ik hier nou tevreden mee zijn of niet? Een stuk of tien individuele bamboestaakjes heb ik de afgelopen maand uit de tuin geplukt. Met bij elkaar toch nog een paar meter aan wortelstaak. Op twee na bevonden ze zich allemaal in het gazon. Ik denk dat ik er wel blij mee ben. Het probleem is nog niet helemaal weg, maar we hebben het duidelijk wel onder controle. En ik zweer dat er nooit een nieuwe bamboeplant mijn tuin in zal komen.
Oogsten
Op 3 juli in de ochtend oogstte ik de allereerste vleestomaat uit mijn kas. En sindsdien is er een gestage stroom tomaten op gang gekomen. Er hangen tientallen grote vleestomaten aan de planten, maar de meeste zijn nog groen. De belofte voor augustus.
En in de loop van juli was ook de eerste mega-tomaat rijp. Ruim 600 gram woog ‘ie.
Verder oogstten we regelmatig snijbonen. Een enkele keer binnen een half uur van de plant naar de eettafel. Zeker een hit dit jaar!
Bolcourgettes hebben we in grote hoeveelheden. Vriendin is op een missie met tien varianten van de gevulde bolcourgette bij de avondmaaltijd. Iets teveel planten misschien…
Ook oogsten we regelmatig gele courgettes. Die had ik speciaal op een plek neergezet waar ze minder last van slakken zouden hebben, nadat er twee planten in de moestuin volledig kaalgevreten waren. Maar op die plek krijgen ze weer te weinig zon. De productie blijft dus een beetje achter. Maar gegeven het overschot aan bolcourgettes is dat dan misschien niet zo erg.
En inmiddels hebben we ook de eerste broccoli-stronken geoogst en verorberd. Het mooie is dat de plant, na de eerste oogst, gewoon verder gaat met het maken van nieuwe (iets kleinere) stronken.
Verder hebben we wat erwtjes geoogst. Dat viel tegen. De slakken hadden de planten zwaar aangevreten, die klap zijn ze niet meer te boven gekomen. Inmiddels zijn de planten verwijderd. En ook hadden we deze maand de eerste rijpe pruimen van onze eigen boom.
Kas
Ik schreef al dat de tomaten op gang aan het komen zijn. Er hangen nog vele kilo’s aan de planten in de kas. De snackkomkommers lopen inmiddels op hun eind. En daar hebben we vrede mee, de oogst was overvloedig te noemen… De reguliere komkommers draaien nog wel productie.
Verder hangen de peperstruiken vol met (nu nog groene) pepers. Die mogen nog lekker rijpen en rood worden. Afgelopen jaar hebben we ze ingevroren. De laatste peper van die oogst hebben we onlangs gebruikt in een maaltijd. Tijd dus voor nieuwe oogst!
Verder staan er een aantal kroppen-sla-in-wording in de kas. De komende maanden zullen we nog voldoende verse sla uit de eigen kas hebben. En net als afgelopen jaar ben ik van plan om komend najaar ook weer gewoon sla in de kas te zaaien. Afgelopen winter hebben we een regelmatige aanvoer van verse sla uit eigen kas gehad.
Elke dag krijgen de planten in de kas water, en elke twee weken snoei ik de planten bij. Daarmee blijft het oerwoud in de kas enigszins beheersbaar…
Groeien
En er groeit en bloeit nog van alles. Planten die ons de komende maanden van hun producten zouden moeten gaan voorzien. Aan de twee pompoenplanten in mijn moestuin hangen 15 à 20 flespompoenen. Ons (in het voorjaar geplante) appelboompje heeft vijf mooie appeltjes.
Verder hebben we overvloedig bosui (lekker in een hartige taart!) en zien de uien en de prei er ook veelbelovend uit!
En onze vijgenboom heeft de afgelopen maand tientallen jonge vruchten ontwikkeld. Vorig jaar begon dat pas in de loop van augustus, en werden ze niet meer rijp. Met een beetje mazzel met het weer in de rest van de zomer zouden we een behoorlijke vijgen-oogst moeten kunnen binnenhalen.
En dan vergeet ik nog de peer en de druif, die ook goed in de vruchten zitten. Allemaal veelbelovende ontwikkelingen voor de komende maanden!
Zaaien
Naast het oogsten is er ook nog gezaaid. Elke twee weken gaat er nieuwe kropsla in een potje. Twee weken op de vensterbank binnen, dagelijks besproeien. Meestal steken ze na een dag of vijf het groene kopje boven de grond uit. En na een aantal weken naar de kas.
En op de plek waar de rijspeulen verslonden zijn door de slakken stonden heb ik medio juli nieuwe snijbonen gezaaid. Dat zou in september en mogelijk oktober nog een nieuwe oogst op moeten leveren.
Ah! Juni! Op het werk een drukke maand omdat iedereen zoals gebruikelijk denkt dat in de zomervakantie de wereld vergaat. Alles moet dus af voor de vakantietijd losbarst. Ook een maand met een extra lang weekend, door Tweede Pinksterdag. En de maand waarin alles in de tuin volledig ontploft… Het is elke dag weer een verrassing wat ik aantref als ik ’s ochtends vroeg mijn rondje maak door de kas en de moestuin. Deze maand was het een jaar geleden dat we de sleutels van huize Elders overnamen. We hadden de kas toen al in gebruik genomen. Maar hoe anders is het leven dit jaar.
Het weer
Was 2024 vooral ‘nat’, in 2025 is het totnogtoe vooral ‘droog en zonnig´. Ook in juni.
In totaal viel er deze maand iets minder dan 50 millimeter regen. Volgens het KNMI is het meerjarig gemiddelde voor juni in onze regio 65-70 millimeter. Wederom een droge maand dus. Volgens het lokale weerstation hebben we dit jaar tot en met juni pas 290 millimeter regen gehad. Vorig jaar rond deze tijd zaten we al boven de 500 millimeter regen.
Minder regen, en fors meer zonuren. Tenminste wel als ik de productie van onze zonnepanelen als maatstaf neem. Vorig jaar produceerde Huize Elders in juni 397 kWh energie, dit jaar is het 881 kWh. Boven het gemiddelde van 828 kWh over de afgelopen vijf jaar. Een recordmaand voor de zonnepanelen is het niet geworden, door een noodweer op 31 mei zijn onze zonnepanelen eruit gevlogen, en dat ontdekte ik pas in de avond van 2 juni. Twee dagen gemist dus. Maar het was geen slechte maand.
Het moge duidelijk zijn dat onze grondwaterpomp weer overuren heeft gedraaid. Eén keer in de week om de regentonnen bij te vullen en de moestuin te besproeien, en één keer in de week om de regentonnen bij te vullen en de hele tuin (inclusief de moestuin) te besproeien. Elke dag geef ik ’s avonds de planten in de kas water, en de potten op het terras. Een deel van onze tuin is rivierklei, en een deel is zandgrond. Maar met dit waterschema (en af en toe een bui) houden de moestuin en de kas het goed vol.
Oogst!
We hebben al het nodige kunnen oogsten uit onze tuin. De kersen leverden ons twee potten jam op. We hebben de eerste frambozen van onze eigen struiken gegeten. Kruisbessen. De eerste kropsla uit eigen kas, vers gesneden en meteen op tafel. Lekkerder wordt het niet. De eerste bolcourgettes, ‘s Middags geoogst en enkele uren later op tafel.
En snackkomkommers. Kilo’s snackkomkommers. Ik vroeg me af of vier planten wel genoeg zou zijn. Het is meer dan genoeg. Ze gaan vrijwel dagelijks mee naar kantoor bij de lunch, we hebben regelmatig komkommersalade op het menu staan, en koude komkommersoep is heerlijk op warme dagen. En deze komkommers van eigen teelt hebben smaak. Veel meer smaak dan komkommers uit de winkel.
(Te) Warme sla
Elke week duw ik een paar zaadjes in een potje om kropsla te telen. Ik laat ze al sinds maart voorkiemen in de kas. Een kas is nieuw voor mij, dat heb ik niet eerder gehad. In juni merkte ik dat mijn zaadjes in de kas niet meer opkwamen. Ieder dag werden de potjes liefdevol besproeid en toegesproken. Maar er kwam niks boven de grond. Dus verdiepte ik mij in de literatuur en las alles wat ik kon vinden over den edelen kunscht van het teelen der kropsla. Bij meer dan 25 graden Celsius is het zaad van kropsla als een Nederlander op vakantie. Het doet niks meer. Het gaat in rust en weigert te kiemen.
Sinds een paar weken staan de slazaadjes dus binnen om te kiemen. En die staken keurig binnen een paar dagen hun groene kopjes boven de grond uit. Na een periode van schaarste is de aanvoer van verse sla dus weer verzekerd.
Gras en bamboe
In het weekend van Pinksteren hebben we (voor de eerste keer dit jaar) het gras gemaaid. Eerder hadden we al wel een pad gemaaid om naar de moestuin en de composthoop te komen, maar nu is echt het hele grasveld gemaaid. Het is onderdeel van onze strategie om het grasveld kruidenrijk te maken. Het maaisel is afgevoerd naar de composthoop. In de dagen erna zagen we groepen musjes het grasveld afstruinen, op zoek naar voedsel. Een prachtig gezicht.
Eerder schreef ik al dat de bamboe z’n kop weer boven de grond uitstak. Sindsdien heb ik nog een tiental bamboestokjes met stukken bamboewortel uitgegraven. Ik wil en moet dat consequent blijven doen om de strijd uiteindelijk te winnen. Het blijft dus een kwestie van scherp opletten.
Moestuin
Verder ook veel werk aan de moestuin. Elke twee weken wordt er gewied. De uien en de prei doen het uitstekend, de wortels hebben de aanvallen van de slakken niet overleefd. Maar de broccoli en de spruitkolen zien er veelbelovend uit, net als de pompoenen. En ik verwacht deze week de eerste gele courgettes.
En zoals je op de foto linksonder kunt zien, zijn de druiventrossen ook alweer in aantocht. Ik ben erg tevreden over de voortgang, maar heb ook alweer veel plannen voor volgende jaren.
Kas
Medio juni en eind juni heb ik flink gesnoeid in de kas. Met name de komkommerplanten woekeren als een dolle, met lange zijscheuten. Regelmatig bijsnoeien helpt om de groei naar de vruchten te krijgen. Inmiddels raken ze ook allemaal het dak en zijn ze getopt, geen verdere groei omhoog dus.
De tomaten zijn keurig tweemaal per week gediefd en ook verder opgebonden. Het is dus minder een wildernis dan vorig jaar, maar de combinatie van warmte, veel zon, en dagelijks water zorgt wel voor uitbundige groei.
Vorig jaar had ik compacte peperplajes. Dit jaar zijn ze juist heel ielen lang. Ik ben benieuwd hoe de oogst uit gaat valen, maar daar moet ik beter op letten. Nu staan ze een beetje klem.
De kas ziet er inmiddels heel anders uit dan twee maanden geleden…. En deze foto is na het snoeien. In de rechterbovenhoek zie je een kleine inzet met de belofte van stevige vleestomaten.
Het is alweer een jaar geleden dat we de sleutels van Huize Elders kregen. Na een half jaar in tijdelijke huisjes en een jarenlang proces om het roer echt om te gooien was dat een absolute mijlpaal. We deden een aantal noodzakelijke klusjes, verhuisden onze spulletjes, en ineens woonden we er.
In dat eerste jaar hebben we veel gedaan, met name in de tuin. Langzaam maar zeker maken we die naar onze zin. Er zijn hier geen kleine klussen. Tientallen aanhangwagentjes met groenafval, en ook een aantal aanhangwagentjes met ander afval, zijn afgevoerd naar de stortplaats. Composteerbaar groenafval vindt z’n weg naar onze composthoop. En ik heb al zeker meer dan duizend slakken geraapt.
Er is nog veel meer te doen. Ook in en aan het huis. Onlangs hebben we wat klein dakwerk uit laten voeren, waaronder het vervangen van een kapot en lekkend dakraam. En we staan op het punt om de eerste grote opdracht gericht op verduurzaming te geven. De vervanging van alle kozijnen, ramen en buitendeuren.
We hebben veel geleerd in ons eerste jaar hier. Moestuinvaardigheden. Het gebruik van een cirkelzaag. Kleine reparaties aan van alles en nog wat…
En we zien ook resultaten. Ik kan hier rust vinden. Zodra ik de tuin in ga en mijn vingers in de aarde steek vergeet ik de wereld. En zie ik alleen nog mijn eigen stukje wereld. Dat is niet verkeerd nu de wereld in brand staat en ik niet bij machte ben om daar iets aan te doen (behalve goed nadenken welk hokje ik eind oktober aan ga kruisen bij de Tweede Kamerverkiezingen, en hopen dat zoveel mogelijk landgenoten hetzelfde doen).
Het beste moment om naar Elders te gaan was tien jaar geleden. Het op één na beste moment was een jaar geleden.
Notabene: de nieuwe server is inderdaad een QNAP geworden…
In mei leggen (bijna) alle vogels een ei…. En broeden dat ook uit, hebben we gemerkt. Onze eerste meimaand in Huize Elders, medio juni is het alweer een jaar geleden dat we de sleutels kregen.
Het weer
Mei begon een beetje wisselvallig. Regen en zonneschijn wisselden elkaar af in Elders. Maar daarna brak uitbundig zomerweer uit. Wekenlang scheen de zon, en zeker tweemaal per week slingerde ik de grondwaterpomp aan om de regentonnen bij te vullen en de moestuin water te geven.
Op 24 mei kregen we de eerste serieuze regen van de maand mei. Nou ja, serieus? Het was hier 6 millimeter in 24 uur. De tussenstand voor de hele maand was op dat moment 8,5 millimeter volgens het lokale weerstation. En meteen kwamen de slakken in grote getale tevoorschijn.
Uiteindelijk was de stand op 31 mei begin van de middag 14 mm voor de maand. Met nog eens 14 mm in een stortbui op 31 mei ‘s avonds. En het was een zonnige maand. Top-3 van de maanden mei sinds 2020 volgens onze zonnepanelen-app, slechts één kWh minder dan de nummer twee 2023.
Fruit
Er gebeurde veel op het fruit-front. De meeste kleine vijgen verschrompelden aan de boom. Er hangt nu nog een handvol grote groene vijgen, die hopelijk de komende maanden goed kunnen rijpen.
De kersenbomen hangen behoorlijk vol, maar rijp zijn ze nog niet. Eén van de bomen is voor het tweede jaar op rij zwaar getroffen door zwarte luis. We hebben gespoten met een mengsel van spiritus en groene zeep, maar de luizen zijn aan het winnen. In de andere kersenbomen valt het mee met de luis. Verder hangt er veel vrucht aan de perzik en de pruimenboom, we zullen zien wat daar de komende maanden mee gebeurt.
Kruisbessen
Ook ons appelboompje heeft al wat vruchten, en dat in zijn eerste jaar. Verder zien we ook veel vruchten aan de perenboom en aan de druivenstruiken.
Ik kijk uit naar de kruisbessenoogst. En ook mijn geredde aardbeienplantjes hebben me al voorzien van voldoende vruchten voor het ontbijt. Maar ik ben vooral benieuwd naar de afleggers, die ik in augustus verwacht. Dat moeten de nieuwe sterke plantjes worden voor het volgende jaar.
Verder ook veel bloesem aan de frambozenstruiken en aan de bramenstruik. Het vermeerderen van de braam is helaas niet gelukt. Ik ga een nieuwe poging wagen, want het gedeelte van de tuin waar de braam zich bevindt gaan we later dit jaar aanpakken.
Kas
Ah! De kas! Een vast onderdeel van mijn dagelijkse routine! Elke ochtend, zeven dagen per week, ga ik naar de kas om het raam open te zetten en te controleren of alle planten genoeg water hebben om de dag door te komen. ‘s Avonds is mijn laatste gang ook naar de kas, water geven en ramen en deuren sluiten. Twee keer per week dief ik de tomatenplantjes, om ervoor te zorgen dat het niet zo’n ondoordringbare wildernis wordt als vorig jaar, en zodat de energie wordt gestoken in groei en vruchten. En elke vrijdag verwijder ik minutieus ieder onkruidje dat het waagt om z’n kop boven de grond uit te steken. Ook bind ik de planten op. Ze hebben allemaal één of meerdere touwtjes om de lucht in te komen.
In het eerste weekend van mei heb ik de kas gereedgemaakt voor het zomerseizoen. De grond was genoeg opgewarmd. De laatste radijzen hebben we geoogst. Daarna hebben we voldoende compost gemengd met de grond, en de jonge plantjes zijn de volle grond ingegaan.
Ik heb drie buizen bevestigd langs het plafond van de kas, om hoge planten zoals tomaten en komkommers makkelijker op te kunnen binden. Hierbij nog een foto van de kas die volledig gereed is voor beplanting. Zo schoon en geordend is ‘ie hooguit één keer per jaar, denk ik… Mijn OCD-brein was er oprecht trots op.
De eerste in de kas geteelde kroppen sla zijn bijna gereed voor consumptie. En ook de bolcourgette is met z’n eerste vruchten bezig. Sla en bolcourgette gaan in de kas beduidend sneller dan hun collega’s die buiten in de volle grond staan. De tomatenplanten en de komkommerplanten groeien momenteel met tientallen centimeters per week. Bovenstaande foto was het eerste weekend van mei, onderstaande foto is van de laatste dag van mei.
En eind mei hebben we de eerste snackkomkommers uit de kas geoogst. Heerlijk sappig, en veel smaakvoller dan hun familieleden uit de supermarkt.
Moestuin
In het eerste weekend van mei staken de (één week eerder gezaaide) bonen hun kopjes al boven de grond uit. Maar inmiddels is het oorlog in de moestuin. Oorlog tussen mij en de slakken. Voorlopig winnen de slakken, ze hebben nu twee courgetteplanten volledig opgevreten. En ik verlies ongeveer 10 procent van mijn peulen en mijn bonen plantjes aan ze. Ze hebben dan weer geen trek in de pompoenplanten, gelukkig.
Eén van de teeltvakken van de moestuin had nog veel wortels van de witte ereprijs, die daar voorheen in grote aantallen groeide en bloeide. Ik heb het hele vak tot 30 centimeter diep afgegraven en gezeefd. Daardoor kwam ik wel plaats tekort om de spruiten en broccoli uit te planten. Dat is uiteindelijk eind mei pas gebeurd.
In het voorste vak, onder het net, staan prei, uien, bosui, wortels, en cannelino-bonen. Linksachter de rijspeulen en pompoenen. Rechts, afgeschermd met vliesdoek tegen de slakken, staan de spruitjes en kropsla in het kersvers gezeefde vak.
We zijn van plan om de komende jaren in verhoogde bakken te gaan telen. Beter voor mijn rug (Meneer Elders is geen 20 meer, of liever gezegd: nadert de 3 x 20). En hopelijk makkelijker om het ongedierte onder controle te houden.
Vogelnieuws
In de week van 19 mei vlogen er in elk geval drie nestjes uit, pimpelmezen uit het kastje naast het terras, koolmezen uit het kastje bij de kas, en mussen van onder de dakpannen. Met name de pimpelmezen hebben we de afgelopen weken af en aan zien vliegen met rupsjes, de krijsende jongen waren onverzadigbaar.
Jonge mus
Er zit in elk geval nog een nestje jonge mussen onder het dak van de schuur. We horen ze schetteren als we in de buurt zijn. Verder nog een nestje jonge mussen onder het dak bij de voordeur, die eind mei uitvlogen. En afgelopen week zien we ook merels nestelen in een van de catalpa’s naast ons terras. Genieten!
En we vonden helaas ook een dood vogeltje op terras, helemaal kaal. En leeggegeten vogeleieren op diverse plekken in de tuin.
Het vinkennestje in onze kamperfoeliestruik lijkt verlaten, daar werd eerder wel op gebroed. Helaas.
Slakken
Bij de eerste regen kwamen de slakken in grote getale tevoorschijn. Tussen de buien door raapte ik tientallen slakken. Meer huisjesslakken dan naaktslakken. Kopertape rond de bolcourgettes zorgde wel voor bescherming, nadat ik eerder al een plantje moest vervangen door een reserve-exemplaar uit de kas. Het is inmiddels weer onderdeel van mijn ochtendritueel, slakken rapen.
De eerste week raapte ik beduidend meer huisjesslakken dan naaktslakken. Maar inmiddels nemen de naaktslakken weer in aantal toe. De rotzakken… Ze rekenen vast en zeker niet op de vasthoudendheid van Meneer Elders…
Daar is ‘ie dan. De allereerste aardbei uit onze eigen tuin waar we eerder bij waren dan de vogels en al het andere gespuis dat aast op onze oogst. Hij was rood. Hij was rijp. Hij was heerlijk zoet. Hij was perfect. Vriendin en ik hebben ‘m doormidden gesneden en allebei de helft opgegeten.
Het is hier op mijn blog de afgelopen weken vrij rustig. Combinatie van factoren, en dat kan nog wel even duren. De inspiratie stroomt eventjes niet. Dat gebeurt af en toe, weet ik na ruim 9,5 jaar schrijven. Komt wel weer.
Ook was het druk op het werk. Er waren de afgelopen weken een aantal deadlines en een paar zieken mensen die wegdoken voor hun verantwoordelijkheid. Dat alles maakte dat ik even een aantal stapjes extra gezet heb. Dat is nu klaar, en ik heb een weekje vrij genomen om lekker in de tuin te klooien.
De tuin
Eindelijk regen. Na ruim 6 weken droogte viel er hier in Elders 30 mm in de afgelopen week, verspreid over meerdere dagen. De regentonnen zitten weer vol en alle nieuwe aanplant staat er weer patent bij. In de dagen na de regen zag je alles weer de grond uitspringen. Inclusief het onkruid.
We trekken hier dagelijks wel jonge esdoornzaailingen uit de grond. Een gevolg van de bekende ‘propellertjes. Afkomstig van de esdoorn in de tuin van de buren. Je moet er snel bij zijn, al na enkele weken hebben ze een diepe wortelpen en lukt het niet meer om ze uit te trekken. Uitgraven is dan de enige optie. Verder is Vriendin heerlijk met plantjes aan het experimenteren: splitsen, vermeerderen, opkweken uit zaad. De borders van de siertuin worden voller en kleurrijker.
En ook dat is een oorzaak van de verminderde schrijflust. ‘Buiten’ trekt een stuk harder dan het computerscherm.
De kas
De afgelopen twee maanden hebben we binnen veel dingen opgekweekt, vooral voor de moestuin. Op elke zonnige vensterbank stonden bakken en bakjes met zaad. De pogingen hadden wisselend succes, maar ik ben toch niet ontevreden. Afgelopen weekend zijn de laatste zaailingen naar grotere potjes gegaan, en in de kas neergezet. Daar krijgen ze momenteel de meeste zon en de meeste warmte. Elke ochtend en elke avond maak ik even een rondje en geef water waar nodig. Op warme en zonnige dagen is dat ook écht nodig.
En zeg nou zelf, als je zo’n schap vol jonge plantjes ziet, daar word je toch blij van? Tomaten (drie soorten), pepers, spruitkool, courgette, pompoen, en nog heel veel andere soorten. Komende weken zal het stapsgewijs in de kas en in de moestuin geplant worden.
De wereld
Tsja. De wereld. Beschouw mij maar als afgehaakt. Ik lees The Economist, maar vermijd de journaals en de actualiteitenprogramma’s, ik word er verdrietig en boos van. Uiteraard zag ik de aandelenbeurzen (en mijn portefeuille) naar beneden denderen toen Trump de volgende fase inging van zijn plan om van de wereld een nog grotere puinhoop te maken dan het al was. Ik moest echt even op mijn handen zitten om niet mijn hele spaarbuffer leeg te trekken en bij te kopen.
Maar betrouwbaarheid en voorspelbaarheid zijn de basis van samenwerking. En die twee eigenschappen heeft de Verenigde Staten Trumpistan op dit moment absoluut niet. De Amerikaanse beurzen en de dollar daalden, en de Amerikaanse staatsobligaties werden duurder. Het voelt als het einde van een tijdperk.
We mogen niet klagen over het weer in de maand maart. De zonnepanelen hebben hun op één na beste opbrengst sinds 2020. Na een extreem nat 2024 en een natte winter is het nu ineens kurkdroog. In het weekend van 22 maart waren alle regentonnen (we hebben er drie) leeg. Ik heb de grondwater pomp uit z’n winterslaap gehaald om de tonnen weer bij te vullen. Die pomp is het hele vorige jaar niet gebruikt…
In de afgelopen maand hebben we hard gewerkt in onze tuin. De afgelopen weken was het een welkome afleiding na het overlijden van Hondje. Dat hij niet meer om mij heen scharrelt is een heel groot gemis. Maar er gebeurt van alles in de tuin. We hebben nieuwe perken aangelegd. Ik heb de kas opgeruimd, al staat er nog wat rucola, sla en spinazie die ik in het najaar gezaaid heb. De rucola en de sla hebben inmiddels bloemetjes, ik hoop zaad te kunnen oogsten voordat ik de ruimte nodig heb voor mijn tomaten 🍅 , komkommers, en pepers 🌶️.
Voorzaaien
In de woonkamer is elke vensterbank bezet door een kweekkasje. Ik heb de nodige dingen voor gezaaid. Tot nog toe met zeer wisselend resultaat. Inmiddels heb ik drie Aji pepers die al in grote potjes staan. Dat ging goed.
Maar van de eerste serie voorgezaaide tomaten (drie soorten, zes stuks van elke soort) is niets opgekomen. Na twee weken ben ik begonnen aan een tweede serie (dezelfde drie soorten, zes stuks van elke soort). Die ging iets beter. Van de Carol Chyko Big Black Taste zijn er vier van de zes opgekomen. Van de Myriam zijn er twee van de zes opgekomen, allebei in één kweekbakje. Maar van de Costuluto is er ook bij deze tweede poging niet eentje opgekomen. Helaas.
Verder zijn er van mijn tweede zaaisel rijspeulen ook een aantal aan het opkomen. En ik heb broccoli voorgezaaid, totnogtoe zonder succes. De komende maand gaat er echt ontzettend veel de grond in, daar kijk ik naar uit!
Moestuin
De moestuinbedden zijn voorbereid. Ik heb een grondtest gedaan en naar aanleiding daarvan kalk gestrooid. En er ligt een lading mest klaar, die wil ik komende week uitstrooien. Dan moet ook even goed de sproeier erop om alles goed in te laten weken, wegens gebrek aan regen. Lang leve de grondwaterpomp, nu al. En dan is de basis gelegd voor ons eerste volledige moestuinseizoen hier in Elders. Het is nog leren terwijl we doen, maar ik verheug me op elk grammetje opbrengst.
Fruit
Verder heb ik vijftien jonge aardbeienplantjes verzameld, uitlopers van vorig jaar. Er stonden een aantal oude planten in de kas, en ik had er ook een paar gekregen van mijn schoonouders. We hebben de aardbeienplantjes 🍓 in bakken gezet met verse potgrond en voldoende mest, en die staan nu in de vensterbanken aan de zonnige zijde van het huis. Ze zijn goed aangeslagen. We hopen er dit jaar ook zelf een aantal mee te krijgen, vorig jaar hebben we geen enkele aardbei gevonden die niet was aangevreten door de slakken of door vogels.
De druiven zijn nog niet aan het uitlopen, daar is het ook nog wat te vroeg voor. En ik moet me echt bedwingen om niet al een aantal bramenstekken uit te graven. De meeste hebben uitlopend blad, ik hoop dat ze ook wortels ontwikkeld hebben. Maar ik moet van mezelf nog even wachten.
De frambozen en kruisbessen staan klaar om gepoot te worden. Het perk waar ze moeten komen heb ik de afgelopen maand grotendeels voorbereid. Vorig jaar stond daar nog een speelhuisje en een enorme kluit siergras. En een ligusterhaag. En veel klimop. Dat is nu allemaal weg. Het perk is vergroot en opgehoogd. Ik verwacht dat komende week af te ronden en dan kan alles de grond in. Tot die tijd staan de kruisbessen en frambozen ongeduldig naast de kas te wachten tot ze de grond in mogen. Mogelijk komen er nog wat laatdragende frambozen bij.
We hebben ook twee blauwe bessen struikjes en een vlier gekocht. Ook die staan te wachten tot ze de grond in mogen in dat nieuwe perk.
De peer loopt inmiddels als een dolle uit. Je ziet ‘m bijna per uur groener worden. Vorig jaar hadden we een ruime oogst, zo’n 15 kilo van één leiboom. We zijn heel benieuwd wat dit jaar gaat brengen. En ook de kersenbomen lopen uit. Vorig jaar hebben die geen vrucht gedragen na een aanval van zwarte luis in het late voorjaar. We duimen voor dit jaar.
De vijgenboom is door Vriendin stevig gesnoeid. De meeste fruitbomen hebben wat achterstallig onderhoud. Na de bloeiperiode zijn ook de kersenbomen dringend aan de beurt. Maar eerst genieten we nog van de prachtige bloesems.
Kas
Verder ben ik begonnen met het opschonen van de kas. De oude aardbeienplanten die er stonden zijn verwijderd, en de druif is gesnoeid en heeft een plekje elders in de tuin in Elders gekregen. Zoals ik al aangaf staat er nog sla en rucola die doorschiet en hopelijk zaad geeft. En er staat nog spinazie. Wat een rijkdom, om de hele winter uit je eigen kas te kunnen eten.
Over een aantal weken zal de sla, rucola, en spinazie, moeten wijken. Er ligt al materiaal klaar om de bodem een stevige impuls te geven. En binnen in huis kiemen de zaadjes voor die ons deze zomer hopelijk weer een rijke oogst gaan geven. Tomaten, pepers, komkommers. Hondje was dol op komkommer, ik vind het verdrietig dat hij nooit een door mijzelf geteelde komkommer zal proeven.
Zevenblad
Zevenblad. Ken je dat? Ook wel ‘tuinmansverdriet’ genoemd. Dat zegt genoeg. Na de oorlog van vorig jaar tegen de bamboe (nog maar een paar staakjes totnogtoe dit jaar) zijn we de strijd aangegaan tegen dit hardnekkig plantje. Lange wortels die makkelijk afbreken. En nauwelijks te vermijden hier in het buitengebied, waar alles gewoon de tuin inwaait.
Ik heb niet de illusie dat we er helemaal van af kunnen komen, maar we zijn wel bezig om het sterk terug te dringen. Twee perken waar het veel voorkomt graaf ik volledig af. Ik zeef de grond, en vis de wortels eruit. Een secuur werkje, want als er ook maar een stukje achterblijft groeit het gewoon weer uit tot een nieuwe plaag. Zoals ik al zei, we zullen er niet helemaal vanaf komen… Want gif, dat gaan we hier niet gebruiken.
